Ze is een spraakmakende theologie; eentje die de christelijke tradities op haar grondvesten doet schudden: Janneke Stegeman. Ze hekelt vooral het feit dat de christelijke leer is gestoeld op dat wat mannen ons eeuwenlang hebben voorgehouden. Het werkt onderdrukking en racisme in de hand, zo meent ze. ‘Het gaat vaak over de goede God, de inspirerende Heilige Geest en de lieve Jezus.’ Stegeman, vorig jaar nog ‘Theoloog des vaderlands’, is donderdag 8 maart te gast bij De Verrekijkers. Dan gooit ze heilige huisjes omver. ‘Want God is veel meer dan een witte man!’
Stegeman is gepromoveerd op de rol van conflict in de ontwikkeling van religieuze traditie. ‘Christenen hebben de verhalen uit de Bijbel ‘te mooi, te af en te perfect’ gemaakt. Het gaat vaak over de goede God, de inspirerende Heilige Geest en de lieve Jezus. De manier waarop we de bijbel lezen, laat de spanning eruit. Het christendom heeft hoekjes en gaatjes die niet meer zo bekend zijn. Daar wil ik het juist over hebben. Religie gaat voor mij om bevrijding.’
Lieve vrede
‘Veel Christenen gaan conflicten uit de weg,’ meent ze. ‘In de kerk worden discussies veelal gesmoord om de lieve vrede maar te bewaren. Iedereen moet het met elkaar eens zijn. Het Christendom is veel te bang voor conflict.’ Janneke Stegeman richt haar pijlen veelvuldig op de ‘witte heteroseksuele mannen’. Zij zouden de dienst uitmaken en de normen bepalen in de theologie. Geheel ten onrechte, zo meent zij.
Janneke Stegeman werd geboren in 1980 in Woudenberg. Ze studeerde theologie aan de Vrije Universiteit. In 2014 promoveerde zij op het proefschrift ‘Decolonizing Jeremiah: identity, narratives and power in religious tradition’, over de rol van conflict in de ontwikkeling van religieuze traditie (VU). Janneke interesseert zich voor bevrijdingstheologie, postkoloniale theologie en Indecent Theology. Dat laatste is een hedendaagse vorm van bevrijdingstheologie, geïnspireerd door de Latijns-Amerikaanse theologe Marcella Althaus-Reid. Indecent Theology analyseert machtsmisbruik en uitsluiting op basis van lichamelijke en seksuele eigenschappen. Janneke is een van de oprichters van het Genootschap voor Onbetamelijke Theologie (GeNOT). Van juni 2016 tot september 2017 was ze Theoloog des Vaderlands. In juli 2017 verscheen bij uitgeverij Van Gennep ‘Heb Je Hem Weer, 24 preken voor sceptici en andere gelovigen’, waarin ze op zoek gaat naar verrassende hoeken en gaten in de bijbel, om met nieuwe, speelse lezingen tevoorschijn te komen. Enkele maanden later verscheen ‘Alles Moet Anders. Bevrijdingstheologie voor Witte Nederlanders.’
Bevrijding
‘Ik ben een religieus mens. Dat wil voor mij zeggen: ik houd me erg graag bezig met het goede, het schone, dat wat mensen raakt. Religie gaat voor mij over menswording – dus dat een mens de ruimte heeft om tot haar of zijn recht te komen en het inzicht dat we bij elkaar horen – dus dat de onvrijheid, pijn maar ook vreugde van een ander mens mij aangaat. Het betekent dat ik me geroepen voel in opstand te komen waar mensen onderdrukt worden, en te zoeken naar een manier van leven dat niet ten koste gaat van anderen.’
‘Voor mij gaat religie over bevrijding, en dat betekent ook bevrijding uit benauwende, impliciet dan wel expliciet vastgelegde hokjes. Theologie, als reflectie op religie, zou moeten reflecteren op processen van onderdrukking en van bevrijding. De manieren waarop Westerse christelijke ideeën hebben bijgedragen en nog steeds bijdragen aan onderdrukking, ontgaan ons voor een groot deel.’ Die onderdrukking ervaart ze ook in de hedendaagse religie.
Onderdrukking
‘Zo nukkig, gevaarlijk, schurend en schunnig als de christelijke tradities, zouden ook preken moeten zijn. Niet for the fun of it, maar omdat onze levens ook zo zijn’, vertelt ze. ‘Lang hebben wij Jezus verbeeld als een witte, heteronormatieve, patriarchale man, en erg bevrijdend was dat niet. Integendeel, dat gestolde beeld heeft een rol gespeeld in koloniale ondernemingen, slavenhandel, racisme en andere vormen van uitsluiting en uitbuiting. Een dergelijke Jezus is gestolde traditie, het daagt niet uit, prikkelt niet, brengt ons niet op andere ideeën, bevrijdt niet.’
Zelf is ze, zoals gezegd, een groot pleitbezorger van ‘indecent theology’. ‘Dat is theologie die zich er tegen verzet dat seksualiteit uit de theologie is gehaald. Het gaat wel eens over seks, maar dan over een nette, overzichtelijke abstractie; en dan nog is het de seksualiteit die toch al dominant is onze samenleving: masculien, heteroseksueel. Vrouwelijke seksualiteit is afwezig: Maria is de ideale vrouw, en zij wordt voorgesteld als maagd.’ Volgens Stegeman ‘loopt er iets scheef’ als ‘lichamen onzichtbaar blijven in verhalen over bevrijding’. ‘Dan wordt het heteroseksuele, mannelijke perspectief dominant. En God is veel meer dan een witte man.’
Deze spraakmakende lezing bijwonen? Bezoek dan donderdagavond 8 maart, vanaf 20.00 uur de Levensbron, Vloeddijk 62. Entree: 7,50 euro. Aanmelden is niet verplicht, maar wel prettig en kan bij Anneke van der Velde: veld5834@planet.nl of Rinus van Warven: info@rinusvanwarven.nl.
(Bron: Janneke’s website, Nieuw Wij, Trouw)