Publicatie in Weekblad De Brug van dinsdag 2 oktober 2018
In twee jaar tijd las een twintigtal enthousiastelingen de Bijbel van kaft tot kaft, maar daar stopt het niet bij. De groep wil meer. Daarom vindt in het seizoen 2018/2019 bij de Vereniging van Vrijzinnigen Kampen-Noordoostpolder (VvV), de serie ‘De Bijbel: boeiend en bizar’ plaats. Voor mensen uit alle gezindten en gelederen van het Christelijke geloof, én voor mensen die niets met het geloof hebben. Om samen te praten over de betekenis van de Bijbelverhalen. Maandag 24 september was het de beurt aan Genesis 28; het verhaal van Jakob en de ladder naar de hemel.
Als tweede zoon uit het gezin is Jakob voorbestemd om weinig rijkdom te vergaren. Immers: de oudste zoon erft alles. Zo ging dat toen. Maar Jakob legt zich hier niet bij neer. Hij weet met een list zijn oudste broer het eerste geboorterecht af te troggelen en beduvelt zijn vader op diens sterfbed door zich voor te doen als de oudste zoon. Hij krijgt de zegen van de stervende vader; een voorrecht dat eigenlijk alleen aan de oudste zoon is voorbehouden.
Ladder in droom
Jakob vlucht wanneer zijn oudste broer van dit ongehoorde staaltje list en bedrog hoort. Op zijn vlucht voor de toorn van zijn broer overnacht Jakob in de woestijn en legt zijn hoofd te rusten op een steen. In een droom spreekt God tot hem en ziet hij een ladder tot in de hemel, waarop engelen afdalen en klimmen. Jakob is niet zomaar tevreden te stellen. Pas wanneer God goed voor hem zorgt, zal hij God eren en erkennen. God belooft hem dat. En meer. Jakobs volk zal zo talrijk zijn als er stof op aarde is, en God zal hem altijd bijstaan.
Verdeelde meningen
De meningen over dit verhaal, dat een voorbeeld was van een ‘boeiend’ Bijbelverhaal, waren nogal verdeeld. Er waren mensen die er vooral ‘hoop’ in zagen. ‘Ondanks dat Jakob op de vlucht is voor de boosheid van zijn broer en slechte dingen heeft gedaan, heeft God hem niet verlaten’, klonk het. ‘Hij kan nog steeds terugkeren op het juiste pad en God zal hem hierin bijstaan en hem nimmer verlaten.’ Anderen vonden het vreemd dat een ‘bedrieger’ werd beloond. ‘Waar is het mededogen voor zijn slachtoffers?’ vroeg een bezoekster zich af. ‘Er lijkt – ook vandaag de dag – meer begrip en hulp voor de dader, dan voor het slachtoffer te zijn.’
Hoop overheerste. Er werd gesteld dat de mens, wanneer hij berouw heeft, nog steeds kan rekenen op vergiffenis en op de steun van God. Daarentegen bevreemdde het diverse mensen dat Jakob, ondanks alles, nog steeds een ‘sjacheraar’ is. Zelfs nu nog onderhandelt hij met God over de beste condities voor diens steun.
Inzichten
Er in groepsverband over verder praten, leverde mooie inzichten op. Genesis is geschreven ten tijde van de Babylonische ballingschap; in een tijd waarin het volk Israël geen enkele hoop meer had en zij ervan overtuigd waren dat ze door God waren verlaten. Zo bezien zou je het verhaal echt kunnen zien als een verhaal van hoop. ‘Om niet te wentelen in zelfmedelijden, maar elkaar juist hoop in te spreken, werd het verhaal van Jakob bedacht. Zelfs in zijn uitzichtloze situatie was daar God, was Jakob niet moederziel alleen en stond God hem bij.’ Dat was de hoop die het volk in ballingschap overeind moest houden.
Afkraken
Voorganger Anneke van der Velde wist het mooi te omschrijven: ‘Het is niet zo moeilijk om de Bijbel letterlijk te nemen, of om deze af te kraken, maar het is de kunst om de mooie betekenissen in de verhalen naar boven te halen.’ Ze haalde Casper Labuschagne aan; haar docent Oude Testament tijdens de studie theologie in Groningen. Hij vertelde zijn studenten destijds al dat je de Bijbel niet moest lezen als een geschiedenisboek van hoe dingen letterlijk zijn gegaan. Ook moet je het niet zien als het woord van God dat één op één aan ons is overgeleverd. ‘Het is een verzameling geschriften, gedichten en metaforen waarin mensen iets van het goddelijke hebben ervaren. Verhalen die heel lang mondeling zijn doorgegeven en waarvan soms meer dan tweeduizend jaar geleden een schriftelijke overlevering op papier is gekomen. Het zijn geschriften die betekenis hebben, maar die je niet letterlijk moet nemen’, zo stelde ze. Bovendien moet je veel van wat er in de Bijbel staat en van hoe mensen met elkaar omgaan ook lezen in de cultuur en tijd waarin het is geschreven.
Er met elkaar over praten, zeker op de manier zoals dat deze avond ging; zonder verwijten, zonder heftige discussies, zonder elkaar van elkaars gelijk of ongelijk te overtuigen; het was mooi, zo gaven ook vijf nieuwelingen aan, die door een eerdere publicatie in Weekblad De Brug de weg naar Levensbron hadden gevonden. ‘Met andere mensen praten over inzichten, over menselijkheid, over de betekenis achter verhalen; dat is waardevol. Bijzonder boeiend.’
De bijeenkomsten vinden plaats op maandagavond, van 19.30 uur tot circa 21.00 uur. Data: 22 oktober, 19 november, 7 januari, 4 februari, 18 maart en 15 april. Plaats van handeling: Levensbron, Vloeddijk 62.